Flegma w gardle – skutki, przyczyny i objawy kaszlu z zalegającą wydzieliną

Przeziębienie – przyczyny, objawy, leczenie, zapobieganie

Mokry kaszel to nieprzyjemna dolegliwość, która nie tylko utrudnia oddychanie, ale może również wpłynąć na jakość snu i ogólne samopoczucie. Przyczyn tego stanu może być wiele – od zwykłej infekcji i przeziębienia, przez alergie, po poważniejsze choroby dróg oddechowych. Zidentyfikowanie źródła problemu to pierwszy krok do tego, aby dowiedzieć się, jak radzić sobie z zalegającą flegmą.

Spis treści:

Czym jest kaszel i jaką pełni funkcję w układzie oddechowym?

Kaszel to naturalny odruch obronny organizmu, który pomaga usunąć z dróg oddechowych to, co nie powinno się tam znajdować – nadmiar wydzieliny, kurz, bakterie czy inne drobinki. Może być:

  • suchy – męczący, bez odkrztuszania, często podrażniający gardło;
  • mokry (produktywny) – z odkrztuszaniem plwociny, czyli śluzu zalegającego w drogach oddechowych.

W zależności od czasu trwania kaszel może być ostry (do 3 tygodni), podostry (3–8 tygodni) lub przewlekły (powyżej 8 tygodni). Jego rodzaj i długość trwania stanowią podstawę w identyfikacji przyczyny tej dolegliwości. [1]

Czym jest i skąd się bierze flegma w gardle?

Flegma, inaczej plwocina, to lepka wydzielina, która jest naturalnie wytwarzana przez układ oddechowy. Na co dzień, gdy dopisuje ci zdrowie, ilość plwociny jest niewielka – organizm produkuje ją w celu nawilżenia i ochrony górnych dróg oddechowych. Jednak w przypadku rozwoju stanu zapalnego, najczęściej w przebiegu infekcji, następuje jej nadprodukcja. [2]

Kaszel i flegma w gardle – przyczyny dolegliwości

Mokry kaszel oraz zalegająca flegma w gardle i drogach oddechowych to powszechne objawy infekcji układu oddechowego. Najczęstsze z nich to przeziębienie, zapalenie zatok przynosowych, grypa, krztusiec, a także zapalenie oskrzeli lub płuc. W niektórych przypadkach kaszel produktywny stanowi objaw gruźlicy. Jeśli kaszel utrzymuje się przez kilka tygodni, może wskazywać na poważniejsze schorzenia – przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP) lub rozstrzenie oskrzeli. Wydzielanie śluzu bywa również wzmożone u palaczy – długotrwałe palenie papierosów przyczynia się do uszkodzenia płuc i zwiększa podatność na infekcje. [1]

O czym jeszcze świadczy kaszel z zalegającą wydzieliną w drogach oddechowych?

Kaszel bez innych towarzyszących objawów może świadczyć o mniej poważnych stanach, np. reakcji na czynniki drażniące, w tym dym tytoniowy. W takich przypadkach dolegliwość zazwyczaj ustępuje, gdy organizm przestaje być na nie narażony. [2]

Co oznacza wydzielina spływająca po tylnej ścianie gardła?

Spływanie wydzieliny po tylnej ścianie gardła jest częstym objawem, który określa się mianem zespołu przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła (ang. post-nasal drip syndrome, PNDS). Jest to stan, w którym nadmiar śluzu z nosa spływa do gardła, wywołując uczucie zalegania flegmy w gardle. W niektórych przypadkach prowadzi do kaszlu, odchrząkiwania czy wypluwania wydzieliny. Zespół ten nie jest chorobą samą w sobie, ale stanowi objaw różnych schorzeń. Często bywa wynikiem stanu zapalnego błony śluzowej nosa i zatok, który prowadzi do nadprodukcji wydzieliny. Przyczyną mogą być również alergie, infekcje, skrzywienie przegrody nosa czy też refluks przełykowy. Zdarza się, że w wyniku drażniących czynników, jak ostre przyprawy, zmiany temperatury czy zapachy, objawy mogą się nasilać. [3]

Kolor wydzieliny ma znaczenie

Wygląd flegmy może dostarczyć wielu cennych informacji podczas stawiania diagnozy. W tym przypadku istotny jest kolor i konsystencja plwociny: [1]

  • zielona lub żółta plwocina najczęściej oznacza infekcję, taką jak zapalenie zatok, oskrzeli lub płuc; może także świadczyć o rozstrzeniu oskrzeli lub pęknięciu ropnia płuca – zwłaszcza jeśli pojawi się nagle;
  • flegma, która ma nieprzyjemny zapach, sugeruje zakażenie bakteriami beztlenowymi;
  • gęsta, lepka, śluzowa plwocina, zwłaszcza rano, może sugerować przewlekłe zapalenie oskrzeli lub przewlekłą obturacyjną chorobę płuc (POChP);
  • przeźroczysta, lepka flegma stanowi oznakę m.in. na astmy;
  • grudki i czopy w plwocinie mogą być związane z grzybicą lub mukowiscydozą;
  • flegma z cząstkami pokarmu może sugerować przetoki tchawiczo-przełykowe, wynikające z nowotworu lub zaburzeń połykania;
  • wydzielina z krwią jest zawsze sygnałem alarmowym; może wskazywać na poważniejsze choroby, takie jak zapalenie oskrzeli, rozstrzenie oskrzeli, rak płuca, gruźlica czy bakteryjne zapalenie płuc.

Konsekwencje i powikłania długotrwałego kaszlu

Kaszląc, pomagamy organizmowi oczyścić drogi oddechowe, ale przewlekły lub bardzo intensywny kaszel może prowadzić do różnych powikłań. Niektóre z nich są jedynie uporczywe i nieprzyjemne, ale inne mogą w znaczący sposób wpłynąć na zdrowie i jakość życia.

Nieprzyjemne, ale częste skutki kaszlu

Częstym i wyjątkowo uciążliwym skutkiem kaszlu mogą być problemy z nietrzymaniem moczu – zwłaszcza u osób z osłabionymi mięśniami dna miednicy. Długotrwałe napady kaszlu nadwyrężają także mięśnie brzucha i klatki piersiowej, powodując ból, a czasem nawet drobne urazy. Silny kaszel może również wywołać bóle i zawroty głowy. Nie bez znaczenia jest też jego wpływ na jakość snu – nocne napady kaszlu utrudniają odpoczynek, prowadząc do zmęczenia i osłabienia organizmu. [4]

Poważniejsze powikłania kaszlu

Odruch kaszlowy polega na głębokim wdechu, który prowadzi do fazy sprężania powietrza, a następnie na szybkim wydechu z otwartą głośnią. Podczas fazy sprężania i wydechu ciśnienie wewnątrzklatkowe może osiągać 300 mm Hg, a prędkość wydechowa – 500 mil na godzinę. To niesamowite siły, które wpływają na cały organizm. Długotrwały i uporczywy kaszel może więc prowadzić do poważniejszych konsekwencji zdrowotnych: [4]

  • nasilać refluks żołądkowy, a w skrajnych przypadkach doprowadzić do pęknięcia błony śluzowej przełyku;
  • powodować złamania żeber, zwłaszcza u osób starszych lub z osteoporozą;
  • doprowadzić do pęknięcia naczynek w oku lub nawet do krwotoku do gałki ocznej;
  • spowodować powikłania ze strony układu krążenia, np. zaburzenia rytmu serca.

Flegma w gardle – kiedy udać się do lekarza

Jeśli mokry kaszel nie ustępuje, a do tego zauważysz pojawienie się niepokojących objawów, takich jak krwioplucie, duszność, chrypka, gorączka, utrata masy ciała, obrzęki, wymioty czy trudności w połykaniu, koniecznie skonsultuj się z lekarzem. Te objawy mogą świadczyć o poważniejszych problemach zdrowotnych, w tym o: [1]

  • infekcjach bakteryjnych, które wymagają leczenia antybiotykami,
  • chorobach płuc,
  • zmianach nowotworowych.

Diagnostyka infekcji dróg oddechowych

Lekarz najpierw przeprowadzi wywiad i zleci badania, aby dokładnie określić przyczynę kaszlu. Może to być na przykład rentgen klatki piersiowej, tomografia komputerowa, czy testy sprawdzające funkcjonowanie płuc. Jeśli będzie to konieczne, wykonane zostaną również badania mikrobiologiczne plwociny, spirometria, a przy podejrzeniu nowotworu – bronchoskopia. Im szybciej zareagujesz, tym łatwiej będzie wykryć ewentualne poważne schorzenia na wczesnym etapie. [1]

Najczęściej zadawane pytania:

1. Na czym polega leczenie zalegającej wydzieliny domowymi sposobami?
Aby złagodzić objawy kaszlu mokrego i ułatwić usuwanie zalegającej wydzieliny, możesz sięgnąć po odpowiednie metody domowe. Przede wszystkim należy nawadniać organizm, pijąc dużą ilość płynów. [5] Rozważ także inhalacje z roztworu soli fizjologicznej, które nawilżają drogi oddechowe i wspomagają odkrztuszanie. [1] Rozważ stosowanie preparatów ziołowych, takich jak napary z tymianku. Pamiętaj o regularnym wietrzeniu pomieszczeń oraz unikaj substancji drażniących, np. dymu tytoniowego. [5]

2. Jak pozbyć się flegmy, stosując leki dostępne bez recepty?
Kaszel mokry wymaga stosowania odpowiednich preparatów, które pomagają usunąć zalegającą wydzielinę z dróg oddechowych. Leki wykrztuśne wspomagają ten proces, czyniąc śluz mniej lepkim i ułatwiając jego odkrztuszanie. Często zawierają one substancje rozrzedzające, które dodatkowo pobudzają ruch rzęsek odpowiedzialnych za transport śluzu. W aptekach dostępne są bez recepty różne środki mukolityczne, które zawierają m.in. acetylocysteinę, karbocysteinę, erdosteinę i ambroksol. [1]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

  1. Wiercińska M., Mokry kaszel - przyczyny i leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/345335,mokry-kaszel-przyczyny-i-leczenie [Dostęp online: 26.02.2025]
  2. Wiercińska M., Flegma - dlaczego się gromadzi, kolor, jak rozrzedzić flegmę?, https://www.mp.pl/pacjent/objawy/345885,flegma-dlaczego-sie-gromadzi-kolor-jak-rozrzedzic-flegme [Dostęp online: 26.02.2025]
  3. Zatoński T., Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/109929,zespol-przewleklego-splywania-wydzieliny-po-tylnej-scianie-gardla [Dostęp online: 27.02.2025]
  4. Irwin, Richard S., Complications of Cough, CHEST, Volume 129, Issue 1, 54S - 58S
  5. Pacjent z kaszlem produktywnym (mokrym) w gabinecie lekarza POZ, Polskie Towarzystwo Medycyny Rodzinnej, 2021: https://ptmr.info.pl/pacjent-z-kaszlem-mokrym/ [Dostęp online: 27.02.2025]