Przewlekły kaszel – przyczyny uporczywego kaszlu u dorosłych

Przeziębienie – przyczyny, objawy, leczenie, zapobieganie

Kaszel może być objawem wielu schorzeń i chorób układu oddechowego: od infekcji wirusowych przez choroby przewlekłe. Czasami wynika z jeszcze innych przyczyn – np. z problemów w obrębie układu pokarmowego. W przypadku kaszlu trwającego ponad 8 tygodniu mowa już o kaszlu przewlekłym. Dowiedz się, jakie mogą być jego przyczyny.

Spis treści:

Kaszel – objaw pożądany, choć uciążliwy

Kaszel, choć często bywa uciążliwy i zakłóca codzienne funkcjonowanie, jest w rzeczywistości odruchem obronnym organizmu o ogromnym znaczeniu dla zachowania zdrowia układu oddechowego. Do napadów kaszlu dochodzi w wyniku podrażnienia receptorów czuciowych. Jego pierwotna rola polega na skutecznym oczyszczaniu dróg oddechowych z wszelkiego rodzaju szkodliwych czynników. Mogą to być zalegająca wydzielina, ciała obce, takie jak kurz czy resztki pokarmowe, a także substancje drażniące o charakterze chemicznym. [1]

Rodzaje kaszlu

Podstawowym kryterium różnicowania rodzaju kaszlu jest czas jego trwania: [1]

  • kaszel ostry – trwa stosunkowo krótko, maksymalnie do 3 tygodni i zazwyczaj jest on związany z ostrymi infekcjami dróg oddechowych, takimi jak przeziębienie czy grypa i ustępuje samoistnie po wyleczeniu infekcji;
  • kaszel podostry – utrzymuje się dłużej niż kaszel ostry, bo od 3 do 8 tygodni;
  • kaszel przewlekły – trwa dłużej niż 8 tygodni.

Kaszel przewlekły suchy czy mokry? Różnice

Oprócz czasu trwania, kaszel klasyfikuje się ze względu na obecność lub brak odkrztuszanej wydzieliny.

Kaszel suchy charakteryzuje się brakiem odkrztuszania plwociny, jest zwykle drażniący, często męczący i może prowadzić do chrypki, a nawet bólu w klatce piersiowej. Kaszel mokry jest związany z odkrztuszaniem wydzieliny. Plwocina może mieć różną konsystencję (rzadką, gęstą), barwę (przejrzystą, białą, żółtą, zieloną, a nawet z domieszką krwi) oraz zapach, w zależności od schorzenia. [1]

Przewlekły suchy kaszel – przyczyny

Kaszel przewlekły, definiowany jako kaszel utrzymujący się ponad 8 tygodni [1], może stanowić wyzwanie diagnostyczne. Wśród jego najczęstszych przyczyn dominują schorzenia, które mogą prowadzić do długotrwałego podrażnienia dróg oddechowych bez znacznej produkcji wydzieliny.

Kaszel poinfekcyjny

Kaszel poinfekcyjny, jak sugeruje nazwa, utrzymuje się po przebytej infekcji – zwykle wirusowej. Nawet jeśli patogen został wyeliminowany, drogi oddechowe mogą pozostać nadwrażliwe i podrażnione. Taki kaszel bywa bardzo męczący. Może wystąpić o każdej porze, choć zazwyczaj nasila się wieczorem i w nocy. [2]

Astma

Astma oskrzelowa jest jedną z najczęstszych przyczyn przewlekłego kaszlu bez odkrztuszania. W przebiegu astmy dochodzi do przewlekłego zapalenia dróg oddechowych, które prowadzi do ich nadreaktywności. Oznacza to, że oskrzela reagują skurczem na bodźce, które u zdrowych osób nie wywołują żadnej reakcji. Objawy astmy obejmują zazwyczaj świsty, duszności i ucisk w klatce piersiowej. Kaszel, zwłaszcza suchy, może być dominującym, a nawet jedynym objawem, który często nasila się w nocy lub po wysiłku fizycznym. [1,2]

Refluks żołądkowo-przełykowy

Choroba refluksowa przełyku stanowi kolejną częstą przyczynę przewlekłego, suchego kaszlu. Ta przypadłość wynika z cofania się kwaśnej treści żołądkowej do przełyku, a niekiedy nawet wyżej – do gardła i krtani. Kwas solny, który jest naturalnie obecny w żołądku, wpływa drażniąco na delikatne błony śluzowe dróg oddechowych, wywołując uporczywy, suchy kaszel. Objaw ten często nasila się w pozycji leżącej, po spożyciu posiłku, a także w godzinach nocnych. [1,2]

Co powoduje przedłużający się kaszel z flegmą?

Długotrwały kaszel, któremu towarzyszy odkrztuszanie wydzieliny, jest zwykle sygnałem, że w drogach oddechowych dochodzi do nadmiernej produkcji śluzu lub istnieją trudności w jego efektywnym usuwaniu. To może wskazywać na procesy zapalne lub strukturalne zmiany w układzie oddechowym [1].

Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła

Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, nazywany również zespołem kaszlu z górnych dróg oddechowych, jest jedną z częstych przyczyn kaszlu produktywnego [1]. Stan ten charakteryzuje się ciągłym lub okresowym spływaniem wydzieliny z nosa i zatok przynosowych w dół, po tylnej ścianie gardła. Gromadząca się wydzielina drażni zlokalizowane tam receptory kaszlowe, prowokując odruch kaszlu. Możesz wówczas odczuwać zaleganie w gardle i konieczność odkrztuszania. Spływanie wydzieliny może mieć podłoże alergiczne lub niealergiczne, np. nieżyty nosa, ostre lub przewlekłe zapalenia zatok przynosowych czy też wpływ niektórych leków [3].

Przewlekła obturacyjna choroba płuc

Przewlekła obturacyjna choroba płuc (POChP) to postępujące schorzenie płuc, w którym kaszel jest zazwyczaj pierwszym objawem, sygnalizującym problemy z układem oddechowym. Kaszel występuje dłużej niż przez 3 miesiące w roku i nie tylko w okresach przeziębień czy infekcji. Jednym z charakterystycznych objawów jest „poranna toaleta drzewa oskrzelowego” – po przebudzeniu chory kaszle intensywnie przez kilka minut, a ulgę przynosi mu dopiero odkrztuszenie zalegającej wydzieliny [4].

Przewlekłe zapalenie oskrzeli

Przewlekłe zapalenie oskrzeli to stan charakteryzujący się długotrwałym kaszlem z odkrztuszaniem plwociny. O chorobie może świadczy kaszel z odkrztuszaniem, który występuje przez większość dni w tygodniu, przez co najmniej 3 miesiące w roku i utrzymuje się przez 2 kolejne lata. To schorzenie jest szczególnie powszechne wśród palaczy tytoniu i osób z POChP, ale może dotykać również osoby narażone na inne czynniki drażniące drogi oddechowe. [1]

Gdy męczący kaszel nie ustępuje – kiedy zgłosić się do lekarza?

Zawsze, gdy kaszel staje się problemem przewlekłym, utrzymującym się dłużej niż 8 tygodni, konieczna jest konsultacja z lekarzem. Ten czas trwania dolegliwości sugeruje, że wymagają one dokładnej diagnostyki w celu ustalenia ich podstawowej przyczyny. Nie zwlekaj z wizytą, jeśli kaszlowi towarzyszą inne niepokojące objawy, takie jak: [1]

  • duszność lub trudności w oddychaniu,
  • gorączka lub stany podgorączkowe,
  • niewyjaśniona utrata masy ciała,
  • nocne poty, ból w klatce piersiowej,
  • zmiana charakteru plwociny (jeśli staje się ona ropna, krwista lub ma nieprzyjemny zapach),
  • pojawienie się świstów podczas oddychania lub chrypki.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące przewlekłego kaszlu:

Jak lekarz rozpoznaje przewlekły kaszel?

Rozpoznanie przewlekłego kaszlu zaczyna się od dokładnego wywiadu lekarskiego. Specjalista zapyta o charakter kaszlu (czy jest suchy, czy mokry), jego częstotliwość, czas trwania oraz sytuacje, w których się nasila. Ważne będą też informacje o innych objawach (np. duszność, gorączka, zgaga), chorobach przewlekłych, paleniu tytoniu, pracy w kontakcie z substancjami drażniącymi oraz stosowanych lekach. Po zebraniu wywiadu lekarz przeprowadzi badanie fizykalne, a następnie może zlecić dodatkowe badania. Należą do nich m.in. RTG klatki piersiowej, spirometria, testy alergiczne, badania krwi, a czasem również pH-metria przełyku lub bronchoskopia. Dzięki temu możliwe jest ustalenie przyczyny kaszlu i dobranie skutecznego leczenia. [1]

Na czym polega leczenie chronicznego kaszlu?

Leczenie przewlekłego kaszlu zależy od przyczyny jego występowania. Jeśli źródłem problemu jest astma, stosuje się leki przeciwzapalne i rozkurczające oskrzela. W przypadku refluksu żołądkowo-przełykowego pomocne będą leki zmniejszające wydzielanie kwasu oraz zmiany w stylu życia i diecie. Gdy kaszel wynika ze spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, leczenie koncentruje się na eliminacji przyczyny. U osób z przewlekłym zapaleniem oskrzeli stosuje się leki mukolityczne, które rozrzedzają wydzielinę i ułatwiają jej odkrztuszanie. Z kolei przy POChP ważne jest zarówno farmakologiczne łagodzenie objawów, jak i trwałe wyeliminowanie czynników drażniących, w tym zaprzestanie palenia. [1]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

  1. Krenke, R. M., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M. M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., Grabczak, E. M., & Mastalerz-Migas, A. (2020). Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych rekomendacje dla lekarzy rodzinnych. Warszawski Uniwersytet Medyczny - Repozytorium.
  2. Witkiewicz, I., & Wiercińska, M, Przewlekły kaszel suchy - przyczyny przewlekłego kaszlu, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pulmonologia/lista/84303,przewlekly-kaszel-suchy-przyczyny-przewleklego-kaszlu [Dostęp online: 28.05.2025]
  3. Zatoński T., Zespół przewlekłego spływania wydzieliny po tylnej ścianie gardła, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pediatria/lista/109929,zespol-przewleklego-splywania-wydzieliny-po-tylnej-scianie-gardla [Dostęp online: 28.05.2025]
  4. Mejza, F, Objawy POChP, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/pochp/podstawoweinformacje/54211,objawy-pochp/ [Dostęp online: 28.05.2025]