Uporczywy kaszel – przyczyny, objawy i metody leczenia uciążliwego kaszlu

Uporczywy kaszel – przyczyny, objawy i metody leczenia uciążliwego kaszlu

Kaszel jest fizjologicznym odruchem obronnym, który ma na celu oczyszczenie dróg oddechowych z nadmiaru wydzieliny, pyłów oraz ciał obcych. [1] Choć jest to odruch korzystny, często okazuje się wyjątkowo męczący. Dowiedz się, jakie choroby układu oddechowego może zwiastować kaszel, jak rozpoznać dodatkowe objawy oraz w jaki sposób łagodzić kaszel.

Spis treści:

Rodzaje kaszlu

Kaszel można klasyfikować ze względu na czas trwania objawów oraz na rodzaj. Uwzględniając długość utrzymywania się objawów, kaszel dzieli się na:

  • ostry – trwa do 3 tygodni,
  • podostry – 3-8 tygodni,
  • przewlekły – powyżej 8 tygodni.

Ze względu natomiast na rodzaj, wyróżnia się kaszel suchy – bez wydzieliny, oraz mokry, któremu towarzyszy odkrztuszanie śluzu lub plwociny. [1]

Kaszel suchy i mokry – jak go rozróżnić?

Suchy kaszel często jest drażniący, uporczywy i może pojawiać się w początkowej fazie infekcji. Bywa też częstym objawem chorób takich jak astma, refluks, czy następstwem stosowania niektórych leków (np. inhibitorów konwertazy angiotensyny, stosowanych w schorzeniach kardiologicznych).

Mokry kaszel (produktywny) wiąże się z obecnością wydzieliny – może być śluzowa, ropna, pienista. Zwykle występuje przy infekcjach dolnych dróg układu oddechowego, w przewlekłym zapaleniu oskrzeli czy POChP (przewlekła obturacyjna choroba płuc). [1,2]

Męczący kaszel – najczęstsze przyczyny

Najczęściej występuje napad kaszlu męczącego. Może być suchy lub przechodzić w mokry. Dlatego rozpoznanie przyczyny ze względu na obecność wydzieliny lub jej brak – może być trudnym zadaniem. [1] Pomocne wówczas jest sprawdzenie, czy występują inne objawy towarzyszące, identyfikacja koloru i charakteru plwociny oraz zwrócenie uwagi na czas trwania kaszlu – czy jest to kaszel przewlekły, podostry, czy też kaszel ostry.

Infekcje górnych dróg oddechowych

Często kaszel jest objawem przeziębień i wirusowych infekcji górnych dróg oddechowych – nosa, gardła, zatok czy krtani. Na początku zwykle ma charakter suchy – drażniący i uporczywy, a po kilku dniach może przekształcić się w kaszel mokry z odkrztuszaniem śluzowej wydzieliny. W przebiegu infekcji zazwyczaj pojawiają się też inne objawy: wodnisty katar, ból gardła, uczucie rozbicia, chrypka, a niekiedy niewielka gorączka. U osób zdrowych kaszel związany z infekcją zazwyczaj ustępuje w ciągu 14 dni. [1]

Uporczywy kaszel w przebiegu ostrego zapalenia oskrzeli

Jeśli kaszel trwa dłużej niż kilka dni i staje się szczególnie uciążliwy, a dodatkowo towarzyszy mu odkrztuszanie gęstszej plwociny, możliwe, że przyczyną jest ostre zapalenie oskrzeli. Ta choroba rozwija się w dolnych drogach oddechowych i najczęściej ma podłoże wirusowe. Możesz odczuwać zmęczenie, mieć umiarkowaną gorączkę, a kaszel – który może trwać nawet do 3 tygodni – staje się dominującym objawem. Wydzielina bywa przezroczysta, śluzowa lub ropna, ale sama jej barwa nie przesądza o zakażeniu bakteryjnym. [1]

Kaszel mokry a zapalenie płuc

Zapalenie płuc to poważniejsze zakażenie, które również objawia się kaszlem – najczęściej mokrym, często z ropną plwociną. Towarzyszyć mogą mu objawy, takie jak wysoka gorączka, dreszcze, osłabienie, ból w klatce piersiowej przy oddychaniu oraz duszność. Czasem pojawia się też płytki oddech. W przypadku zapalenia płuc konieczna jest konsultacja i szybka diagnoza. Leczenie polega głównie na podawaniu antybiotyków, bo zbagatelizowane może prowadzić do groźnych powikłań. [1]

Duszący kaszel w przebiegu astmy oskrzelowej

Astma oskrzelowa to choroba, w której przebiegu kaszel może być jedynym objawem. Pojawia się zwłaszcza w nocy, nad ranem, po wysiłku fizycznym lub przy ekspozycji na zimne powietrze, dym tytoniowy albo intensywne zapachy. Najczęściej jest suchy, uporczywy, czasem towarzyszy mu uczucie duszności czy świszczący oddech. [1]

Refluks żołądkowo-przełykowy – częsta przyczyna kaszlu w nocy

Chociaż kaszel rzadko jest kojarzony z układem pokarmowym, cofanie się treści żołądkowej do przełyku to częsta przyczyna suchego, przewlekłego kaszlu. Objawów charakterystycznych, takich jak zgaga, możesz nawet nie zauważyć, a kaszel najczęściej pojawia się po ułożeniu się do snu, po obfitym posiłku lub w pozycji leżącej. [1]

Uciążliwy kaszel – kiedy do lekarza?

Kaszel to częsty objaw, który w większości przypadków nie oznacza nic poważnego, jednak zachowaj czujność. Warto skonsultować się z lekarzem, jeśli:

  • kaszel utrzymuje się przez dłuższy czas (co najmniej 2-3 tygodnie), jego charakter się zmienia, nasila się lub towarzyszą mu inne niepokojące objawy (np. znaczne osłabienie, utrata masy ciała, długotrwała chrypka, ból w klatce piersiowej, zaburzenia połykania);
  • pojawia się duszność, brak tchu, trudność w złapaniu oddechu czy uczucie ciężaru w klatce piersiowej;
  • zauważysz krew w plwocinie – nawet niewielka jej ilość powinna być skonsultowana z lekarzem.

Sytuacje, w których należy niezwłocznie wezwać pomoc medyczną, obejmują kaszel z pienistą, różową wydzieliną, szczególnie jeśli towarzyszy mu silna duszność. Zareaguj natychmiast także w sytuacji, gdy uporczywy kaszel pojawia się nagle po zachłyśnięciu i nie pozwala usunąć ciała obcego z dróg oddechowych. [3]

Diagnostyka kaszlu

Gdy udasz się do gabinetu lekarza z kaszlem jako głównym objawem, wizyta prawdopodobnie rozpocznie się od wywiadu i badania fizykalnego. Lekarz zapyta, od kiedy kaszel trwa, czy jest suchy, czy mokry, kiedy się nasila, a kiedy staje się łagodniejszy. Najpewniej zapyta także o objawy towarzyszące.

W przypadku krótkotrwałego kaszlu bez objawów alarmowych często nie są potrzebne dodatkowe badania. Jednak gdy kaszel jest przewlekły – trwa ponad 8 tygodni – albo pojawiają się dodatkowe dolegliwości, potrzebna jest pogłębiona diagnostyka. Lekarz może zlecić RTG klatki piersiowej, a w razie potrzeby tomografię komputerową. Wykonuje się także badania czynnościowe płuc, przede wszystkim spirometrię, która pozwala ocenić, jak pracują drogi oddechowe. W niektórych przypadkach – np. przy podejrzeniu ciała obcego w drogach oddechowych – konieczna może być bronchoskopia, czyli badanie wnętrza dróg oddechowych za pomocą cienkiego endoskopu. [2]

Męczący kaszel – leczenie i łagodzenie kaszlu

Leczenie kaszlu zależy od jego rodzaju. W przypadku suchego, silnego kaszlu stosuje się leki przeciwkaszlowe (zawierające np. dekstrometorfan czy kodeinę), które łagodzą objawy. W kaszlu mokrym, który pomaga oczyszczać drogi oddechowe, należy unikać hamowania kaszlu, a zamiast tego wspierać efektywność odkrztuszania za pomocą leków mukolitycznych (np. acetylocysteina, ambroksol) oraz fizjoterapii oddechowej. [2] Większość preparatów na kaszel znajdziesz w aptece bez recepty. Pamiętaj jednak, aby zawsze stosować się do zaleceń producenta, a w razie wątpliwości należy skonsultować się z lekarzem.

Pomocne może być też nawilżanie powietrza oraz inhalacja np. solą fizjologiczną.

Najczęściej zadawane pytania dotyczące uporczywego kaszlu:

Czy kaszel może prowadzić do powikłań?

Silny lub długotrwały kaszel może prowadzić do różnych, czasem poważnych powikłań. U niektórych osób może dojść do omdlenia, ponieważ kaszel chwilowo utrudnia powrót krwi do serca. Może też spowodować uszkodzenia mechaniczne, takie jak złamania żeber, naciągnięcia mięśni czy podrażnienie nerwów międzyżebrowych. W skrajnych przypadkach może dojść do odmy opłucnowej, czyli zapadnięcia się płuca. U osób po operacjach, zwłaszcza okulistycznych czy neurochirurgicznych, silny kaszel może też zakłócić gojenie się ran. [2]

Jakie są domowe sposoby na kaszel?

Domowe sposoby na kaszel nie ograniczają się tylko do syropów z cebuli – to także szersze podejście do codziennego stylu życia i otoczenia. Przede wszystkim warto usunąć z otoczenia czynniki drażniące, takie jak dym z pieców, kurz, spaliny, chemikalia czy pleśń – zwłaszcza jeśli kaszel utrzymuje się długo. Pomocne może być też wietrzenie pomieszczeń, używanie oczyszczaczy i nawilżaczy powietrza. Duże znaczenie ma także zdrowy styl życia – dieta, regularna aktywność fizyczna i utrzymywanie prawidłowej masy ciała. Ważna jest też fizjoterapia oddechowa, szczególnie w przypadku kaszlu z odkrztuszaniem – oklepywanie pleców, ćwiczenia oddechowe (np. przeponowe), nauka skutecznego kaszlu czy pozycje ułatwiające oczyszczanie dróg oddechowych. [1]

Powyższa porada nie może zastąpić wizyty u specjalisty, w przypadku problemów ze zdrowiem, należy skontaktować się z lekarzem.

Bibliografia:

  1. Krenke, R., Chorostowska-Wynimko, J., Dąbrowska, M., Bieńkowski, P., Arcimowicz, M., Grabczak, E. M., & Mastalerz-Migas, A. Postępowanie w kaszlu u osób dorosłych–rekomendacje.
  2. Wojciech Szczeklik, Miłosz Jankowski, Ewa Jassem, Małgorzata Krajnik, Kaszel, w: Podręcznik Interna, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/interna/chapter/B16.I.1.16.
  3. Wiercińska M., Kaszel - rodzaje, przyczyny, leczenie, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/objawy/70135,kaszel-rodzaje-przyczyny-leczenie